Edupark Kacza – ścieżka edukacyjna wzdłuż zrenatalizowanej rzeki Kaczej
Strona Główna
Złożone projekty
Edupark Kacza – ścieżka edukacyjna wzdłuż zrenatalizowanej rzeki Kaczej
Lokalizacja projektu:
Działki wzdłuż Kaczej, od terenu ogródków działkowych w Redłowie, po ul.Kurpiowską. Obszar po wschodniej stronie torów – oba brzegi, niezajęte przez działki. Obszar po zachodniej – brzeg północnyOpis:
Projekt zakłada powstanie ścieżki edukacyjnej poświęconej rzece Kaczej w postaci linearnego parku, biegnącego brzegiem rzeki Kaczej przez trzy dzielnice – Redłowo, Mały Kack i Orłowo. Park będzie pełnił funkcję edukacyjną, jednocześnie pozwoli ograniczyć destrukcyjny wpływ nawalnych opadów poprzez umiejscowienie w nim elementów retencji. Rzeka Kacza, najdłuższy ciek wodny przepływający przez Gdynię, nie jest obecnie rzeką nawet z nazwy – to według nomenklatury Wód Polskich, rów wodny. Na wspomnianym odcinku w wielu miejscach jest obudowana betonowymi płytami, po corocznych wylaniach, jej brzegi wzmacnianie są wikliną. Zdominowana jest przez przylegające do niej w wielu miejscach ogródki działkowe, które też ograniczają do niej dostęp.
Proponujemy przeprowadzenie renaturalizacji wskazanego odcinka rzeki i wokół tego działania, stworzenie ścieżki edukacyjnej pokazującej „dziką rzekę” w środku miasta ale też pokazującej zagrożenia i pomysły na przeciwdziałanie im, związane ze zmianami klimatycznymi.
Nasza propozycja ma na celu również zabezpieczanie przeciwpowodziowe wskazanego obszaru, uznawanego za teren zalewowy, wzmocnienie walorów ekologicznych samej rzeki i jej sąsiedztwa, stworzenie atrakcyjnego miejsca rekreacji i wypoczynku oraz nowego ciągu pieszo-rowerowego, usprawniającego komunikację między między dzielnicami.
Wskazywany przez nas teren jest bardzo dobrze skomunikowany z całym miastem, co daje duże możliwości, jeśli chodzi o łatwiejsze dotarcie większej liczby osób. Chcemy odkryć dla gdynian rzekę, nad którą tysiące z nich codziennie jeździ SKM-ką czy samochodem, nie mając nawet świadomości jej istnienia. Omawiany obszar posiada potencjał do spotkań, spędzania aktywnego czasu, oczyszcza powietrze, poprawia zdrowie i edukuje.
Planuje się zaprojektować ciąg pieszo-rowerowy, umieścić ławeczki oraz lampy zasilane panelami fotowoltaicznymi wzdłuż brzegu rzeki. W celu poprawy bioróżnorodności przewiduje się posadzenie drzew, krzewów oraz innych roślin. Będą one pełniły funkcję retencyjną oraz poprawiającą walory wizualno-użytkowe. Główną funkcję retencyjną będzie pełnił szereg suchych zbiorników retencyjnych. Ich przeznaczenie nie będzie ograniczone do przejmowania wody z rzeki Kaczej podczas wezbrań, ale będą też miały przeznaczenie użytkowe – dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu, będą atrakcyjną przestrzenią wypoczynkową. Przewiduje się też działania na rzecz zwiększenia porządku – zamontowanie śmietników oraz pojemników na psie odchody.
Szczegółowe rozwiązania:
1. Ogrody deszczowe:
W celu poprawienia właściwości retencyjnych proponowanego obszaru zaprojektowane zostały ogrody deszczowe, które zlokalizowane będą w pobliżu biegu rzeki Kaczej między ulicą Przemyską a Sieradzką. Mają one na celu zbieranie i wykorzystywanie wody opadowej z pobliskich terenów. Zwiększona zostanie bioróżnorodność danego terenu, a dzięki zmniejszaniu ilości spływających wód deszczowych, zmniejszone zostanie ryzyko powodziowe. Dzięki przyswajaniu wody przez rośliny w ramach procesów fizjologicznych i jej transpiracji finalna objętość wody znacznie się zmniejsza. Jakość wody odprowadzanej będzie poprawiona dzięki procesom fitoremediacji. Dobrane zostaną rośliny hydrofitowe przybrzeżne tzw strefy bagiennej, które sadzi się na obszarach zalewanych wodą, takie jak np. trzcina pospolita, tatarak zwyczajny, pałka wąskolistna. Posadzone zostaną także drzewa i krzewy – wierzba trójpręcikowa, wierzba pięciopręcikowa. Wierzby mają duże znaczenie w ekosystemie rzecznym. Pełnią one funkcje wzmacniające brzeg, przeciwdziałają erozji bocznej, a co za tym idzie zmniejszają ilości gleby przedostające się do rzeki. Mają także istotny wpływ podczas ekstremalnych warunków hydrologicznych. W okresie letnim wierzba łagodzi skutki suszy, a podczas powodzi zmniejsza prędkość oraz siłę wody, zatrzymując część wody. Cały proces działania ogrodów będzie opisany na tablicach, informujących również o gatunkach roślin. Będzie to pokazowy przykład działania ogrodów.
2. Budowa zatoczek:
Dostające się do rzeki duże ilości osadów, substancji biogennych oraz zanieczyszczeń w znaczący sposób mogą wpływać na jej funkcjonowanie. Na skutek tych procesów może nastąpić m.in. eutrofizacja wody, jej zamulenie, a co za tym idzie obniżenie jakości wody. Duża ilość niesionego rumowiska powoduje również przyspieszenie procesów erozji, co powoduje szybsze niszczenie umocnień brzegowych oraz wymywanie brzegów Jednym z proponowanych przez nas rozwiązań tego problemu jest wprowadzenie w kilku miejscach na rzece zatoczek. Dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu warunków przepływu za pomocą prostych budowli hydrotechnicznych umożliwiamy niesionym osadom osiadanie w miejscach specjalnie do tego wyznaczonych – zatoczkach. To rozwiązanie wraz ze zmniejszeniem głębokości przepływu wody w rzece stworzy miejsca do akumulacji rumowiska, które po pewnym czasie mogą być ponownie oczyszczone aby dalej spełniały swoją założoną rolę.
Zatoczki mają kształt półkolisty i mają być wykonane w miejscu styku z korytem do dotychczasowej rzędnej dna rzeki. Na całej długości zatoczki jej głębokość maleje stopniowo w kierunku brzegu aż do poziomu półki. Szerokość półki uzależniona jest od wielkości zatoczki. Nachylenie brzegów powinno wynosić około 1:2–1:3 lecz zależy ono od różnicy poziomu pomiędzy korytem a krawędzią brzegu. Kamienne kaskady należy wykonać z głazów o średnicy powyżej 500 mm, formując z nich nieregularny łuk, obniżony w środku. Takie ukształtowanie koncentruje szybko płynący nurt w środku koryta, co ogranicza groźbę podmywania brzegów. Głazy przy brzegach należy solidnie w nich zamocować. Luźna konstrukcja budowli redukuje efekt popiętrzenia wód przez kaskadę przy niskich stanach, wprowadzając jednocześnie odpowiednią turbulencję przepływu oraz zwiększenie natlenienia wody. Dzięki roślinności posadzonej na półce zatoczki powstają dogodne miejsca dla osiedlania się małych ryb i poprawiają się walory estetyczne. Spowolnienie nurtu przyczyni się do powstania swoistej pułapki na osady powodując ich gromadzenie, a także stymulując rozwój roślinności. Sukces tego rozwiązania związany jest z zapewnieniem odpowiedniej prędkości, przepływu turbulentnego oraz kierunku przepływu. Ponadto niezbędne jest zapewnienie odpowiednich rozmiarów i kształtów zatoczek.
3. Zatoczka zastoiskowa:
Kolejną proponowaną przez nas budowlą hydrotechniczną jest zatoczka zastoiskowa. Hydraulika meandra zapewnia stopniowe zalewanie zastoiska podczas wezbrań. Miejscowe zróżnicowanie poziomu terenu pomiędzy korytem i zastoiskiem zapewnia napełnianie wodą dolnej części meandra (oraz zastoiska) zanim nastąpi zalanie terenów po wewnętrznej stronie zakola. Wody wezbraniowe przepływają najkrótszą drogą i łączą się z głównym nurtem rzeki, co powoduje złożone układy prądów i wpływa na akumulację osadów wokół ujścia zatoki zastoiskowej do nowego koryta. Zawirowania, jakie tworzą się u zbiegu nowego koryta rzeki i zastoiska, mogą łatwo spowodować całkowite odcięcie zatoki zastoiskowej. Przepływ wód wezbraniowych przez zastoisko pomaga zmniejszyć to zagrożenie, gdyż w efekcie powinna powstać mała łacha, która jednak nie odetnie zatoki. Utworzenie takiej płycizny umożliwia płaskie ukształtowanie terenu u zbiegu koryta rzeki i zastoiska. Średnia głębokość 2 m pośrodku zastoiska jest niezbędna w celu ograniczenia zarastania lustra wody przez roślinność wynurzoną. Powstają tutaj również miejsca dla odpoczynku ryb. Z kolei szerokie strefy przybrzeżne pozwalają rozwijać się roślinności brzegowej i wynurzonej. Takie brzegi stanowią także barierę zabezpieczającą przed przypadkowym wejściem dzieci do głębokiej wody. Półki przywodne należy obsiać i obsadzić odpowiednimi gatunkami roślin, tak by mogły się one rozprzestrzenić wzdłuż brzegów na całym terenie. W zatoce zastoiskowej istnieje również możliwość ukrycia ujście kanału burzowego. Zatoczki zastoiskowe są nie tylko atrakcyjne wizualnie, ale także dzięki zróżnicowanym warunkom siedliskowym przyciągają wiele ptaków, zwłaszcza w sąsiedztwie połączenia ich z korytem rzeki. Ptaki są karmione przez ludzi odwiedzających to miejsce, co przyciąga dalsze osobniki. W celu dalszej poprawy walorów estetycznych wokół zatoczek zastoiskowych można zainstalować tablice edukacyjne np. z informacjami na temat żyjących w okolicy rzeki Kaczej ptaków, ryb i innych zwierząt oraz zwiększające wiedze na temat ochrony środowiska
4. Zbiorniki retencyjne:
Projektuje się na terenie między nasypem kolejowym a Al.Zwycięstwa niwelację terenu i dostosowanie go do funkcji retencyjnej – podczas deszczu nawalnego będzie gromadził wodę. Obecnie rzeka na tym odcinku płynie korytem obudowanym płytami betonowymi, co wzmacnia jej prędkość i przyczynia się do zagrożenia powodziowego na dalszym odcinku.
Podczas braku opadów i normalnego przepływu panującego w rzece, obszar będzie pełnił funkcję publicznego miejsca spotkań (ognisko) oraz na strefy Garden Sharing. Bliskość ogródków działkowych pozwala na stworzenie miejsca, gdzie działkowcy mogą dzielić się z odwiedzającymi park swoimi roślinami, ale też owocami swojej pracy. W okresie porządków w ogrodach część roślin jest z nich usuwana – często krzewy czy inne nasadzenia mogą znaleźć nowego właściciela – strefa będzie miejscem oczekiwania na niego. W okresie jesiennym ogródki działkowe produkują dużą ilość owoców, które w dużej części są wyrzucane. Działkowcy mogliby dzielić się z odwiedzającymi park – choćby jabłkami, których kilka ton co roku ląduje w kompoście.
Ze względu na to, że do obsadzenia użyte zostaną odpowiednie rośliny, odporne na lokalne warunki atmosferyczne, nie będą wymagane szczególne zabiegi pielęgnacyjne.
5. Ścieżka pieszo-rowerowa o nawierzchni ubitej, szerokość 2,5 m z możliwością zwężenia do 2,0 m, gdy będzie konieczność przewężenia)
Proponowany przebieg ścieżki łączy Aleję Zwycięstwa z ul.Kurpiowską (z zastrzeżeniem, że odcinek ok. 18 m, pod torami kolejowymi nie będzie przebudowany – własność PKP oraz że odcinek Al.Zwycięstwa – tory z wykorzystaniem obecnych płyt). Przy ścieżce znajdą się dodatkowo latarnie solarne.
Fragmenty kolidujące z projektowanym ciągiem pieszo-jezdnym należy przewidzieć do rozbiórki. Przed przystąpieniem do budowy ścieżki trzeba teren odchwaścić, usunąć z niego warstwę humusu o grubości ok. 30 cm i wykonać roboty ziemne w zakresie wynikającym z opracowanego przez Wykonawcę projektu budowlanego. Po wykonaniu robót drogowych, pobocza i skarpy nasypów i wykopów należy pokryć 10 cm warstwą urodzajnej ziemi i obsiać mieszanką traw. W miejscu występowania nasypów o wysokości powyżej 1,5 m skarpy należy umocnić płytami prefabrykowanymi ażurowymi o wymiarach 40×60 cm z wypełnieniem otworów humusem i obsianiem mieszanka traw, lub poprzez wbudowanie geokraty w celu zabezpieczenia ich przed rozmywaniem.
Istotnym elementem działań jest inspekcja oraz likwidacja nielegalnych wylotów kanalizacji sanitarnej na obszarze dalszego biegu rzeki Kaczej (aż do granicy rezerwatu Kacze Łęgi) – ich istnienie jest potwierdzone w dokumentacji fotograficznej, załączonej do wniosku.